شخصيّت حضرت زهرا عليها السّلام در كلمات پژوهشگران‏ و دانشمندان شیعه و سنی

ندای اصفهان – سرویس دین و اندیشه: حضرت زهرا (سلام الله علیها) دختر رسول خدا، صاحب عصمت الله الکبری و درجاتی است که در طول تاریخ بسیاری از علمای شیعه و سنی بدان اذعان نموده اند، در همین راستا به اقرار برخی از این شخصیت ها و دانشمندان جهان اسلام بسنده می کنیم و چندی را مطرح می کنیم.

ابن صباغ مالكى گويد: ما بخشى از ويژگيهاى برجسته، شرافت نسبى و ارزشهاى شخصيّتى حضرتش را يادآور مى‏شويم: او، فاطمه زهرا، دختر كسى است كه درباره‏اش آيه شريفه: سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى‏ بِعَبْدِهِ «1» نازل شد، سومى خورشيد و ماه، دختر بهترين انسان، پاكزاد، و به اجماع و اتّفاق نظر انديشمندان ژرف‏نگر بانويى بزرگ مى‏باشد. «13»

.
2- استاد عبد الزّهراء گويد: هنگامى كه مى‏خواهيم درباره حضرت زهرا، كه نهال پيامبرى و درخت امامت است، سخن گوييم؛ ابعاد مجسّم‏شده رسالت اسلامى در زواياى گوناگون شخصيّت حضرتش بر ايمان جلوه‏گر شده به دنبالش راه مى‏افتيم: در همسرى‏اش نسبت به علىّ بن أبى طالب عليهما السّلام چهره زنده‏اى كه اسلام از پيوند همسرى كه مورد رضايت آفريننده اين وجود است ترسيم نموده براى ما جلوه‏گر مى‏شود. و در موضع‏گيرى‏هاى قهرمانانه او پس از رحلت پدر بزرگوارش، چشم‏انداز ژرفى را كه اسلام در حقوق و وظايف زن مسلمان تعيين كرده است و ميزان نقش سازنده او را در ساختار جامعه اسلامى مشخّص ساخته مى‏بينيم و ديگر جنبه‏هاى شخصيّت آن حضرت بر اين پايه سنجيده مى‏شود. «2»

.
3- علّامه محمّد بن طلحه شافعى گويد: بدان!- خداوند به وسيله روحى از سوى خود تو را تأييد و پشتيبانى فرمايد- پيشوايان پاكى كه در اين نوشتار سخن از فضايل آنان است، و رهبران نيكوكارى كه در اين كتاب مى‏خواهيم ويژگيهايشان را بازگوييم، غير از پيوند نسبى با رسول خدا، مزيّتى ديگر به خاطر پيوند از طريق حضرت زهرا عليها السّلام دارند. به واسطه آن حضرت، خداوند برترى شرافت و شرافت برترى، ارزشى والا و والايى ارزشمندتر، جايگاهى برين و برترى جايگاه، ريشه‏اى پاك و پاكيزگى ريشه را براى آنان مقدّر ساخته است. پس در پرتو روشن‏بينى خود- خداوند تو را با هدايتش يارى فرمايد- به مفهوم اين آيه شريف «13» و سبك عبارات و چگونگى اشاراتش به مقام والاى فاطمه عليها السّلام در درجات شرافت و بزرگوارى نگاه كن! خداوند مقام حضرتش را بيان كرده سرّ و رمز دقيق آن را در اينجا آورده كه او را بين حضرت رسول و حضرت على قرار داده، از پيش رو و پشت سر اطرافش را گرفته تا بدين وسيله مقام و رتبه او را بازگو فرمايد. از آنجا كه مقصود از كلمه «أنفسنا» نفس على به همراه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است، فاطمه عليها السّلام را بين آن دو قرار داده است، زيرا بيان نگهدارى كسى به وسيله خود انسان از نگهدارى به وسيله فرزندان رساتر است. «3»

.
4- حافظ ابو نعيم اصفهانى گويد: از پارسايان برگزيده و برگزيدگان پرهيزگار فاطمه رضى اللّه تعالى عنها است. او بانوى بتول، و پاره تن رسول و شبيه به او، و نزديكترين فرزندانش به قلب مبارك او و نخستين نفر آنان در پيوستن به آن حضرت پس از رحلتش بود. او از دنيا و بهره‏هايش بر كنار و به اسرار و رموز پيچيده آفات و زشتى‏هاى دنيا آشنا بود. «4»

.
5- عبد الحميد ابن أبى الحديد گويد: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، فاطمه عليها السّلام را بيش از آنچه كه مردم گمان داشتند و بيش از آنچه كه مردان به دخترانشان احترام مى‏گذاشتند گرامى مى‏داشت، تا آنجا كه از مرز محبّت پدران نسبت به فرزندان گذشت و نه يك بار، بلكه بارها و بارها در مكانها و موقعيّتهاى گوناگون، و نه فقط در يك جا، بلكه در حضور عامّ و خاص چنين فرمود: انّها سيّدة نساء العالمين، و انّها عديلة مريم بنت عمران، و انّها اذا مرّت فى الموقف نادى مناد من جهة العرش: يا اهل الموقف، غضّوا ابصاركم لتعبر فاطمة بنت محمّد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم.
او بانوى زنان جهانيان و همتاى مريم دختر عمران است، به هنگام عبور از موقف (قيامت) منادى از سوى عرش فرياد مى‏زند: اى اهل محشر، ديدگانتان را فرو بنديد تا فاطمه دختر محمّد عبور كند.
اين حديث از احاديث صحيحه است و از اخبار ضعيفه و بى‏اعتبار نيست.
رسول خدا هنگامى او را به همسرى على درآورد كه خداوند متعال او را در آسمان با گواهى ملائكه به همسرى آن حضرت درآورد.
و نه يك بار، بلكه بارها فرمود:
«يؤذينى ما يؤذيها و يغضبنى ما يغضبها، و انّها بضعة منّى يريبنى ما رابها» «14» آزار مى‏دهد مرا آنچه كه او را آزار مى‏دهد، و به خشم درمى‏آورد مرا آنچه كه او را به خشم درمى‏آورد، او پاره تن من است، آنچه كه او را ناراحت كند، مرا ناراحت مى‏كند.

.
6- استاد توفيق أبو علم گويد: او زنى بود بزرگ‏منش با خويى ارزنده، شخصيّتى گرامى، احساسى برين، فهم و هوشى تند، ذهنى پويا، نظرى بلند، ارزش‏هايى والا، پرجوش و خروش، سينه‏اى، گشاده‏دلى محكم و استوار، غيور و غيرتمند و به دور از خودخواهى و خودپسندى ….
او در بلنداى قلّه عفاف و راستى، پاكدامنى و خويشتن‏دارى و پاك چشمى … بود.
او در بين تمام دختران حوّا بدون هيچ گونه اختلافى در اين مسأله، از تبارى بزرگ و خاندانى اصيل بود … او در شرافت و بزرگى وابسته به خود بوده و نيازى به ديگران نداشت. در شرافت حضرتش همين بس كه در بين فرزندان آدم و حوّا از ديگران ممتاز و يكتا بود. «5»

.
7- استاد عبّاس محمود عقّاد مصرى گويد: در هر ديانتى چهره‏اى از زن كامل و ارزنده وجود دارد كه معتقدان به آن ديانت در مقابل او تعظيم مى‏كنند و او را به سان آيتى از خدا در بين آفريدگانش از زن و مرد مى‏ستايند. وقتى در بين مسيحيان سيماى حضرت مريم عذرا مقدّس است، در اسلام به ناچار مى‏بايست سيماى فاطمه زهرا مقدس باشد. «6»

.
8- دكتر على ابراهيم حسن گويد: زندگانى حضرت فاطمه صفحه برجسته‏اى از صفحات تاريخ را تشكيل داده است. در آن صفحه چهره‏هايى گوناگون از بزرگى و عظمت را مشاهده مى‏كنيم، او همچون بلقيس يا كلئوپاترا نيست كه عظمت خود را از تخت (فرمانروايى) بزرگ و ثروت كلان و زيبايى كم‏نظير خود داشته‏اند. و يا همچون عايشه، دختر ابو بكر، نيست كه شهرتش مرهون جسارت و شهامتش در اعزام و رهبرى لشكرها و فرماندهى بر مردان است؛ بلكه ما در مقابل شخصيّتى قرار گرفته‏ايم كه توانسته است هاله‏اى از حكمت و شكوه را بر پهنه گيتى بگستراند، حكمتى كه به كتابها و فلاسفه و دانشمندان برنمى‏گردد، بلكه تجربه‏هايى است از روزگار مملوّ از دگرگونيها و پيشامدهاى ناگهانى؛ و شكوهى كه از فرمانروايى و ثروت برنخاسته، بلكه از درون روح و اعماق جان او نشأت گرفته است … «7»

.
9- علّامه اربلى گويد: هم اكنون سخن از فاطمه عليها السّلام به ميان مى‏آوريم، همان فاطمه‏اى كه به خاطر تابش انوار وى تابش نسبش افزون گشته، و از افتخارات او مزايايى ظاهر گشته به دست آمده است و با پرتو والايش بر ديگر نسبت‏ها برترى يافته و ارج و منزلتش را با شرافت ارزندگى بخشيده است. او فانوس نبوّت است كه شفاعتش پرتو افكنده، انوارش درخشان و ستارگان آسمانش با جلاى ابرهاى سفيد، فروغ و درخشش يافته است. وى پيام رسالت را به جان خرد نيوشيده بر بلنداى هفت‏ آسمان آن بالا و بالاتر رفته است، بر جايگاه‏هايى برين نشسته و درجات روشن و نورانى داشته، بزرگ‏منش و والاتبار است، شرافتمندى است كه داراى نسبى شريف مى‏باشد. پاك و پاك‏زاد، درخشان و داراى فرزندانى تابناك؛ به اجماع درست‏انديشان بانوى بزرگ، برگزيده‏اى از نيكان، سومى خورشيد و ماه، دختر بهترين انسان، مادر امامان بزرگوار، پاك و خالص از تيرگيها و كدورتها و به رغم منكران و ناباورانش، برگزيده از سوى خداوند است كه به جواهر جلال و شكوه آراسته مى‏باشد و بر بلندترين رتبه‏هاى كمال جاى گرفته و در گزينش بر تمامى زنان و مردان برترى يافته است. درود خداوند بر او و بر پدر و شوهر و پسرانش كه سروران سربلند و برجسته و وارثان نبوّت و كتابند، و سلام و شرافت و گرامى داشت و عظمت ارزانى آنان باد. «8»

.
10- وى در جاى ديگر گويد: همانا فاطمه عليها السّلام، عصاره نبوّت و كسى است كه از پستان بزرگوارى و كرامت شير مكيده، درّ صدف بزرگ منشى، سپيده درخشان خورشيد روز، و نورى است كه از پرتو آن نورهاى ديگر سرچشمه گرفته‏اند. او برگزيده شرف وجود و واسطه گردن‏بند هستى، مركز دايره افتخارات، ماه تابناك ارزشها، زهره زهرا، درخشنده درخشان بلند جايگاه است. آن كسى كه در درجه‏اى عالى در كرانه آسمان و عالم بالا، بر جايگاهى رفيع جاى گرفته است. نورش مى‏درخشد، پرتوش همه جا را روشن ساخته و نامش از تعريف و معرّفى بى‏نيازش كرده است. نور ديدگان پدر و آرامش دل مادر، آراسته به جواهر و طينت والا و بركنار از زرق و برق دنيا، كنيز خدا و بانوى زنان، زينت پدران و شرافت فرزندان است، آدم به وجود و جايگاه او فخر مى‏كند و نوح به عظمت شأن او مباهات مى‏نمايد، ابراهيم از داشتن ذرّيّه‏اى همچون او به خود مى‏بالد و اسماعيل از وجود اين شاخه بر درخت وجودش بر ديگر برادرانش اعلام پيروزى مى‏كند، او گل خوشبوى محمّد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در بين افراد خانواده‏اش بوده و در ميدان مسابقه افتخارات هيچ كس هماورد او نشده مگر اينكه شكست خورده است، و در بزرگوارى هر كس‏ در مقابلش عرض اندام نموده مورد سرزنش قرار گرفته است. حقّ او را كسى جز فرومايه انكار نكرد و چهره اخلاص از او برنگردانيد مگر آن كس كه مغبون و خسارت‏ديده است. «9»

.
11- علّامه خبير ابن شهر آشوب گويد: و گفتيم آن كس كه گفتارش راست، احوالش با بركت، كردارش پاك، پيراسته‏اى آراسته به عدالت، خشنود در گفتار، پسنديده در راهنمايى، با دلسوزى و مهربانى گوياى حديث، آزاد زن به خاطر انفاق، بانوى زنان در دادن صدقه، خويشتن‏دار در همه جا و بريده از همگان براى هميشه، درخشان بر اثر احسان و در پوشش به سان مريم كبرى و رازش پنهان و به نيكى از ديگران ممتاز و جدا، منوّر به نور شهادت و عبادت پرستشش آسمانى، در پارسايى بى‏اعتنا به همه چيز، در زايمان پاك و دست‏نخورده، پارساى برگزيده، پرستشگرى خشنود، خشنود از پروردگار و مورد پسند او، شب‏زنده‏دار گرامى، نيايشگر پاكدامن، بانوى بانوان، محبوب حبيب خدا، از نگهبانان بهشت در حجاب، برگزيده خداى رحمان، دختر بهترين رسولان و نور چشم سرور همه آفريدگان، رشته پيوند ميان بانوان و سروران زنان جهانى، دادخواه پيشگاه عرش در روز جزا، ميوه نبوّت، مادر امامان، شكوفه دل شفيع امّت، زهراى گرامى، سپيد روى شكوهمند، مورد احترام در زير گنبد كبود، حوريّه انسان نما، بتول عذرا، ششمين نفر از زنان بزرگ و بانوى بانوان، وارث سرور پيامبران، همسر سرور اوصيا، فاطمه زهرا، صدّيقه كبرى، آسايش جان حضرت مصطفى، درد آشناى بى‏فرياد و ناله، دارنده درخت طوبى، آن كس كه در شأن او و همسر و فرزندانش سوره «هل أتى» نازل گشته است، دختر پيامبر، همدم وصى، مادر سبطين، جدّه امامان، بانوى زنان دنيا و آخرت، همسر مرتضى، مادر مجتبى، دختر مصطفى، بزرگ بانوى از دست رفته، خاتون ستمديده شهيده، بانويى خردمند، همتاى مريم، دختر محمّد گرامى، بركنار از هر بدى، نشان‏دار هر خوبى، آن كس كه وصفش در انجيل آمده، به نيكى و بزرگى از او ياد گشته، گوهر تابناك رسول خدا كه دارنده وحى و قرآن است، جدّش خليل و ستايشگرش خداى جليل كه‏ به فرمان پروردگار، خطبه عقدش با مرتضى را جبرائيل قرائت كرد. «10»

.
12- محقّق شهير حاج ملّا محمّد باقر صاحب كتاب الخصائص الفاطمية گويد:
پاك و منزّهى تو اى پروردگار، اى آفريدگار آسمانهاى بالا و اى شكافنده دانه و هسته! تويى آن خداوندى كه نامت را از يكى از نامهاى خود جدا ساختى، و آن را از نور خويش شكافتى، نامت را درخشش بخشيدى تا روشنگر ظهورت باشد و آنگاه آن نام را مجموعه‏اى از نامهاى خود قرار دادى، كه آن نور، ريشه اصلى بانوى كنيزان تو بود، آنگاه در بين ساكنان آسمانها اعلام كردى: من فاطر هستم و اين فاطمه است. با نور او تمامى موجودات از آغاز تا فرجام آشكار شدند، بنابراين، نام او نام تو، نور او نور تو و ظهور او ظهور تو بود. و جز تو خدايى نيست، هر كمالى سايه تو و هر وجودى سايه وجود توست. هنگامى كه او را آفريدى، از تيرگى‏هاى بشرى دورش كرده و به ويژگيهاى فاطمى مخصوصش نمودى، از سست عنصرى بركنارش داشتى و از هر گونه كمبودى او را منزّه كردى، تمام منش‏هاى پسنديده را در او گردآوردى، به پايه‏اى كه خردها از دركش ناتوان مانده، مردم از شناخت كنه ذاتش دستشان كوتاه شد، فرشتگان در آسمانها خدا را به حقّ روشنى آسمانى و به حقّ فاطمه يارى شده خواندند … همو كه مادر سبطين است و بزرگترين حجّتهاى خداوند بر شرق و غرب، گل خوشبوى درخت «سدرة المنتهى و كلمة التّقوى»، و ريسمان مطمئن و پرده آويخته خدا، خوشبخت بزرگ، مريم كبرى، نماز وسطى، حوريّه انسان نما كه قرون نخستين بر محور شناخت او مى‏چرخيده است.
چگونه ثناى او گويم و در حساب آورم، با اينكه ويژگيهاى برين او را شمارشى نيست و برترى‏هايش بى‏پايان است؟! او بتول عذرا، آزاد زن سپيد روى، مادر پدرش و بزرگ بانوى پيروان و فرزندانش مى‏باشد. ملكه پيامبران، صدّيقه، فاطمه زهراست. و چه خوب سروده است آن كس كه گويد:

خجلا من نور بهجتها تتوارى الشّمس فى الافق             و حياء من شمائلها يغطّى الغصن فى الورق «11»
از شرمندگى نور پرفروغش، خورشيد در افق پنهان گرديده و به خاطر آزرم از چهره‏اش، شاخه از برگ پوشيده گشته است.

.
13- محقّق انديشمند و بزرگوار، سيّد كاظم قزوينى گويد: فاطمه، و تو چه مى‏دانى كه فاطمه كيست؟ يكتا انسانى است كه طبيعت زنانگى را پذيرفته تا نشانى از قدرت رساى پروردگار و توانايى شگفت‏انگيز و نوآور او باشد، زيرا خداوند متعال حضرت محمّد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را به عنوان نشانه قدرتش در بين پيامبران آفريد و سپس پاره تن و دخترش فاطمه زهرا را از وجود او آفريد تا نشانه و علامتى بر قدرت او در آفرينش آفريده‏اى از جنس زن باشد كه مجموعه‏اى از فضايل و مجتمعى از مواهب و بخشش‏هاست.
خداوند متعال به حضرت فاطمه زهرا بيشترين بهره از عظمت و برترين نصيب از شكوه و جلالت بخشيده، به طورى كه براى هيچ زنى امكان دسترسى بدان نيست. او نتيجه و ثمره آن عدّه از اولياى الهى است كه آسمان نسبت به عظمت آنها اعتراف كرده، پيش از آن كه اهل زمين آنها را بشناسند. و در قرآن مجيد در شأن آنها آياتى نازل شده است كه از آغاز نزولش تا به امروز، و تا روز قيامت شبانه روز تلاوت مى‏شود. شخصيّتى كه هر اندازه آگاهى بشر از رهگذر فهم و انديشه بر اسرار آفرينش افزوده گردد، عظمتش به طور گسترده‏ترى آشكار مى‏شود و معانى و بركاتش به گونه‏اى واضح‏تر تجلّى مى‏كند. او فاطمه زهراست كه خداوند ثناگوى اوست.
به خاطر خشنودى‏اش، خشنود و از خشمش به خشم مى‏آيد. و رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم عظمت و ارزندگى او را اعلام داشته و امير المؤمنين عليه السّلام به چشم بزرگى و عظمت به او نگريسته و پيشوايان أهل البيت به نظر تقديس و احترام نگاهش مى‏كنند. «12»

1- فصول المهمّة، ص 143 چاپ بيروت.

2- الزهراء، صص 13- 12 چاپ بيروت.

3- مطالب السئول، صص 7- 6 چاپ ايران.

4- حلية الأولياء، ج 2 ص 39 چاپ بيروت.

5-  توفيق ابو علم، اهل البيت، صص 133- 132

6- همان مدرك، ص 128.

7- علّامه دخيل، فاطمة الزهراء عليها السّلام، ص 171.

8- كشف الغمّة، ج 1 ص 448 چاپ تبريز.

9- كشف الغمّة، ج 1 ص 448 چاپ تبريز.

10-  ابن شهر آشوب، مناقب، ج 3 صص 358- 357.

11-  حاج ملّا محمّد باقر، خصائص الفاطميّة، ص 1.

12-  قزوينى، سيّد كاظم، فاطمة الزهراء عليها السّلام من المهد الى اللحد، صص 14- 13.

13- آل عمران (3): 61: فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكاذِبِين‏

14- ابن ابى الحديد، شرح نهج البلاغه، ج 9 ص 193.

برچسب‌ها: حضرت زهرا, دانشمندان, سنی, شیعه, علما, فضائل, مناقب

مطالب مرتبط

• احمد نجفی: آقایان بس کنید و به امید بایدن هم ننشینید

• دعای صباح با نوای حزن انگیز استاد محسن فرهمند +دانلود

• اختلاف بین شیعه و سنی، برای برخی هم نام می‌آورد و هم نان