با توجه به این که حیات جانوری بستگی مستقیم به پوشش گیاهی یک منطقه دارد، در استان اصفهان نیز به فراخور تنوع و تراکم پوشش گیاهی، گونه‌های جانوری مختلفی زندگی می‌کنند. با توجه به اظهارات فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان اصفهان، در حال حاضر حدود ۲۴ هزار گونه مختلف جانوری در نقاط مختلف استان زیست می‌کنند. از ۱۷۰ گونه پستاندار در ایران، ۶۲ گونه در استان اصفهان شناسایی شده‌اند. از ۵۱۷ گونه پرنده شاسایی شده در کشور، ۲۹۶ گونه پرنده در استان اصفهان جای گرفته‌اند.
متأسفانه از میان گونه‌های موجود، ۱۳ گونه جانوری از جمله یوزپلنگ، گربه شنی، عقاب طلایی، هوبره، اردک سرسفید و شاهین به دلیل تخریب زیستگاه و یا شکار غیرمجاز در معرض خطر انقراض می‌باشند.
مناطق حفاظت شده استان اصفهان
منطقه شکار ممنوع عباس‌آباد: این منطقه در شرق شهرستان نایین مابین شهر انارک و شهر بیاضه واقع شده و مشتمل بر دشت‌ها و رشته کوه‌های به هم پیوسته میباشد. این منطقه با وسعت بیش از ۳۰۰ هزار هکتار، زیستگاهی بکر و دست نخورده در قلب کویر برای انواع گونه‌های گیاهی و جانوری میباشد. به رغم وجود محدودیت‌های زیستی از جمله بارندگی کم و متغیر، آب و هوای گرم و محدودیت‌های خاک، پوشش گیاهی از تنوع و تراکم قابل توجهی برخوردار بوده و تاکنون بیش از ۴۰۰ گونه گیاهی در سطح این منطقه شناسایی شده‌اند و درمنه، گز و تاغ پوشش گیاهی شاخص آن می‌باشند.
در این منطقه ۳۵ گونه پستاندار، ۷۲ گونه پرنده بومی و ۱۵۵ گونه پرنده مهاجر زندگی می‌کنند. این منطقه یکی از باارزشترین زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی محسوب می‌شود. گونه‌های جانوری متعدد دیگری نیز در این منطقه دیده می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها پلنگ، جبیر، کاراکال، گربه شنی، شاه روباه، هوبره و زاغ بور می‌باشند.
متأسفانه احداث جاده چوپانان- اردکان به طول بیش از ۳۰ کیلومتر که از قلب این منطقه عبور می‌کند، آسیب‌های زیادی به این منطقه وارد آورده و منطقه را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم نموده است.
منطقه شکار ممنوع کهیاز: منطقه کهیاز در شرق شهرستان اردستان قرار دارد و از سال ۱۳۸۱ خورشیدی به عنوان «منطقه شکار ممنوع» مطرح میباشد. این منطقه با مساحتی در حدود ۱۰۰ هزار هکتار از دشت‌ها، کوه‌ها و تپه ماهورهای متعدد تشکیل شده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به دشت‌های دره باغ، انجیله و ارتفاعات کهیاز (دیاز) و کوه سیاه اشاره نمود. این منطقه با متوسط دمای سالیانه ۱۷ درجه سانتی‌گراد، دارای آب و هوای نیمه خشک و بیابانی است و میانگین بارندگی سالیانه آن حدود ۸۰ میلی‌متر میباشد. از مهم‌ترین گیاهان این منطقه می‌توان به بادام کوهی، انجیر، گز، تاق، خارشتر، درمنه و قیچ اشاره نمود.
این منطقه به لحاظ شرایط خاص جغرافیایی و زیستی و برخورداری از پوشش گیاهی و جانوری مناسب، دارای ارزش حفاظتی بالایی بوده و در حال حاضر یکی از بهترین زیستگاه‌های هوبره (که گونه‌ای در معرض خطر انقراض است)، میباشد. آهو، قوچ و میش، روباه شنی، گرگ، شغال و تشی از دیگر گونه‌های مهم این منطقه محسوب می‌شوند. کبک، تیهو، زنبورخوار معمولی، چکاوک، کبوتر جنگلی و دم جنبانک خاکستری از پرندگانی هستند که در این منطقه یافت می‌شود.
پارک ملی و پناهگاه حیات وحش قمیشلو: پناهگاه حیات وحش قمیشلو در ۴۵ کیلومتری شمال غربی شهر اصفهان قرار دارد و قدیمی‌ترین پارک ملی در جهان است. این پارک ملی در حدود ۱۵۵ سال پیش توسط ظل السلطان؛ پسر ارشد ناصرالدین شاه و حاکم اصفهان، به عنوان شکارگاهی مختص درباریان انتخاب و حفاظت شد. این منطقه نسبت به وسعت آن از نظر تعداد قوچ و میش وحشی از تراکم قابل توجهی برخوردار بوده است.
در سال ۱۳۴۳ خورشیدی کانون شکار ایران این منطقه را با وسعت ۳۷ هزار هکتار به عنوان «منطقه حفاظت شده» در نظر گرفت. در سال ۱۳۵۰ خورشیدی منطقه سیاه کوه و عمر کوه در مجاورت منطقه حفاظت شده به عنوان «منطقه شکار ممنوع» تصویب شد و در سال ۱۳۷۴ خورشیدی با الحاق دو منطقه حفاظت شده و شکار ممنوع، «پناهگاه حیات وحش قمیشلو» با مساحت نزدیک به ۸۷ هزار هکتار به تصویب رسید و در نهایت در سال ۱۳۸۶ خورشیدی با الحاق چند منطقه امن به آن، به «پارک ملی» ارتقای سطح پیدا کرد.
پارک ملی قمیشلو ۱۱۳ هزار هکتار مساحت دارد و زیستگاه ۳۷ گونه پستاندار و ۳۲ گونه خزنده از جمله آهوی ایرانی، کل و بز، گرگ، شغال، روباه، کفتار، گورکن، کاراکال، پلنگ، تشی، خرگوش، موش، جربیل، لاک‌پشت مهمیزدار، بزمجه بیابانی، آگاما، انواعی از جکوها و مارهای سمی و نیمه سمی میباشد. همچنین این منطقه مأمن پرندگانی همچون قرقی، سارگپه، دلیجه، تیهو، کبک، کبوتر چاهی، فاخته، قمری، پرستو، چک‌چک، جغد کوچک، هوبره، سبز قبا، شاهین و عقاب میباشد.
در این منطقه ۳۴۴ گونه گیاهی شناسایی شده‌اند. از جمله گیاهان این منطقه می‌توان به گنبو، کاکوتی، پیاز الیوم، اروانه، دم روباه، سالویا، بومادران و موچه اشاره نمود (البته در بخش انتهایی پارک ملی قمیشلو تراکم و تنوع گیاهان بیشتر می‌شود). از درختان و درختچه‌های این منطقه بنه (پسته وحشی)، بادام وحشی، تنگرس، کیکم، انجیر وحشی و ارژن قابل ذکر می‌باشند.
بیشتر اقلیم این منطقه نیمه خشک بیابانی و قسمت‌های کوچکی در ارتفاعات، نیمه مرطوب هستند و میانگین دمای سالانه آن ۱۱/۵ درجه سانتی‌گراد میباشد. پرباران‌ترین فصل سال در این منطقه به ترتیب زمستان، پاییز و بهار است.
پارک ملی قمیشلو علاوه بر دارا بودن ارزش زیست محیطی، به دلیل برخورداری از پیشینه طولانی، از نظر تاریخی نیز حائز اهمیت است و دارای قلعه‌های و بناهای مربوط به دوره قاجاریه میباشد.
پناهگاه حیات وحش موته: این منطقه با وسعت ۲۲۰ هزار هکتار، در مجاورت روستای موته از توابع شهر میمه و میان دو استان اصفهان و استان مرکزی قرار دارد. این منطقه در سال ۱۳۴۶ خورشیدی به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام گردید و در سال ۱۳۶۹ به پناهگاه حیات وحش ارتقا یافت. این منطقه از کوهستان، دشت و تپه‌ماهورهای متعددی تشکیل شده و یکی از باارزشترین مناطق حفاظت شده ایران محسوب می‌شود زیرا این منطقه از گیاهان منحصر به فرد پوشیده شده و زیستگاه آهو به شمار می‌رود. در این منطقه حدود ۴۷۸ گونه گیاهی شناسایی شده که نزدیک به ۲۷۰ گونه از این مجموعه، از گونه‌های گیاهان دارویی مفید از جمله آویشن، کرفس کوهی، کاکوتی، کما، جاشیر، زرشک، گل اورانه، خاکشیر، تلخ بیان، تمشک، انجیر و ریواس میباشد.
پوشش جانوری این منطقه از ۲۵ گونه پستاندار، ۸۸ گونه پرنده و ۲۵ گونه خزنده از جمله کل و بز، قوچ و میش، گربه وحشی، گرگ، پلنگ، کفتار، روباه، شغال، آهو، فلامینگو، پلیکان، انواع غازها، مرغابی‌ها، حواصیل‌ها، کشیم‌ها، درنا، لک‌لک، کاکایی‌ها، پرستوهای دریایی، هوبره، بلدرچین، کبک، چلچله، دارکوب، انواع گنجشک‌سانان، عقا‌ب‌ها، دال، بحری، بالابان، شاهین و دلیجه تشکیل شده است.
این منطقه دارای اقلیم نیمه خشک سرد است.
از دیگر ویژگی‌های جالب توجه در این منطقه وجود غارهای زیبا و متعدد همچون غار دمه، غار یکه چاه و غار سوخته صالح پیغمبر میباشد.
منطقه حفاظت شده کرکس: این منطقه با ۱۱۴ هزار هکتار مساحت، یکی از زیباترین و بکرترین مناطق حیات وحش استان اصفهان در غرب شهرستان نطنز میباشد. این منطقه شامل مجموعه ارتفاعات سنگلاخی و بسیار مرتفع و تپه ماهورها میباشد. این ارتفاعات در قسمت‌های مختلف، دشت‌های جلگه‌ای کوچکی را احاطه نموده‌اند.
گونه‌های گیاهی متنوعی در این منطقه رویش دارند. بر اساس مطالعات انجام شده تعداد ۲۹۰ گونه گیاهی در منطقه کرکس رشد می‌کنند. این منطقه از نظر تنوع گونه‌های جانوری نیز حائز اهمیت میباشد. در این منطقه ۱۳ گونه پستاندار، ۶۲ گونه پرنده، ۱۲ گونه خزنده و یک گونه دوزیست شناسایی و ثبت گردیده است. از گونه‌های شاخص این منطقه می‌توان از کل و بز و گراز نام برد.
متأسفانه به دلیل وجود معادن سنگ گرانیت در دامنه کرکس، کامیون‌های حمل سنگ به این منطقه آمد و رفت داشته و علاوه بر این که با ایجاد سر و صدا، آرامش را از زندگی جانوران این منطقه سلب نموده‌اند، صدمات جبران‌ناپذیری نیز بر پیکر طبیعت این منطقه وارد آورده‌اند.
پارک ملی و پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی: این منطقه در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر اصفهان واقع شده و جاده آسفالت اصفهان- شیراز از حاشیه شمالی و غربی آن عبور می‌کند. این منطقه از زمان شاه عباس اول صفوی مورد توجه بوده که وجود چندین قلعه در این منطقه مؤید این مطلب میباشد. در دوره قاجار نیز از این منطقه به عنوان شکارگاه اختصاصی حاکمان این سلسله استفاده می‌شد. در سال ۱۳۷۴ خورشیدی، ۳ هزار هکتار از این منطقه به عنوان «پناهگاه حیات وحش» تعیین شد و حدود ۴۷ هزار هکتار از آن نیز به «پارک ملی» ارتقا یافت.
در این منطقه تاکنون ۲۵۲ گونه گیاهی همچون کاسنی، درمنه، علف شور، بنه و بادام کوهی شناسایی شده است. پوشش جانوری این منطقه از ۱۷ گونه پستاندار، ۴۵ گونه پرنده و ۱۱ گونه خزنده از جمله پلنگ، گرگ، کفتار، روباه، کل و بز، قوچ و میش، آهو، انواع پرندگان شکاری، انواع پرستو، چکاوک، کبک، چک‌چک و تیهو تشکیل شده است. از آنجا که این منطقه از ارتفاعات صخره‌ای و صعب‌العبور پوشیده شده است، گونه‌های شاخص آن کل و بز می‌باشند.
این منطقه دارای اقلیم گرم و خشک میباشد.
منطقه شکار ممنوع حنّا: این منطقه در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر سمیرم و ۸ کیلومتری شمال شهر حنّا قرار دارد. منطقه شکار ممنوع حنّا شامل دریاچه سد مخزنی حنّا و کوه‌های موجود در جنوب و جنوب شرقی آن میباشد که مجموعاً پهنه‌ای به مساحت ۱۸۷۵۰ هکتار را شامل می‌شود.
پوشش گیاهی این منطقه به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی (واقع شدن در دامنه‌های دنا به عنوان بلندترین ارتفاعات رشته کوه زاگرس)، بالا بودن میزان نزولات جوی و اقلیم خنک و مرطوب، کاملاً متنوع بوده و از نظر گیاه‌شناسی از اهمیت بالایی برخوردار است.
با توجه به وجود اکوسیستم‌های آبی و خشکی در این منطقه، حیات وحش آن شامل جانوران خشکی‌زی و آبزی میباشد. گونه‌های جانوری این منطقه عبارتند از کل و بز، قوچ و میش وحشی، گرگ، کفتار، شغال، روباه، سمور، کبک، تیهو، بلدرچین، سنگ چشم خاکستری، انواع گنجشک‌ها، انواع کلاغ‌ها، اردک کله سبز، خوتکا، چنگر، تنجه، آنقوت، غار خاکستری، اردک سر حنایی، اگرت، پرستوی دریایی، کاکایی، سلیم کوچک، فلامینگو، آبچلیک، عقاب دریایی و عقاب طلایی میباشد. این منطقه زیستگاه خزندگانی همچون لاک‌پشت مهمیزدار، مار پلنگی، افعی شاخدار، کور مار، انواع مارمولک‌ها میباشد.
منطقه شکار ممنوع قمصر: این منطقه در جنوب غربی شهرستان کاشان در مجاورت شهر قمصر قرار دارد. این منطقه ۷۸ هزار هکتار مساحت دارد و اغلب بخش‌های آن کوهستانی و بخش محدودی نیز دشتی است.
پوشش گیاهی متنوعی در این ناحیه رویش دارد که عمدتاً از نوع بوته‌ای- علوفه‌ای می‌باشند. گونه‌های شاخص گیاهی این منطقه عبارتند از درمنه، انواع گون، چوبک و کلاه میرحسن.
در این منطقه ۲۰ گونه پستاندار، ۱۵ گونه خزنده، ۵۰ گونه پرنده و یک گونه دوزیست شناسایی شده است. گونه‌های جانوری شاخص این منطقه کل و بز و قوچ و میش می‌باشند. از دیگر جانوران این منطقه می‌توان به گربه پالاس، گراز، پابکا (نوعی موش صحرایی) و مار شاخدار اشاره نمود.
منطقه حفاظت شده دالانکوه: منطقه حفاظت شده دالانکوه با مساحت حدود ۳۴ هزار هکتار در غرب پناهگاه حیات وحش قمیشلو و جنوب شرقی شهر داران واقع شده است. این منطقه دارای سیمای کوهستانی بوده که از سال ۱۳۸۸ خورشیدی به عنوان «منطقه شکار ممنوع» و از سال ۱۳۸۹ خورشیدی به عنوان «منطقه حفاظت شده» مطرح میباشد. گونه شاخص گیاهی این منطقه عبارتند از کما، جاشیر، بادام وحشی، انواع گون، گزانگبین، موسیر، آنقوره و ریواس.
گونه‌های شاخص جانوری این منطقه نیز شامل مواردی همچون قوچ و میش، کل و بز، گورکن، کبک، تیهو، گرگ، کاکایی ارمنی، پرستوی دریایی، کشیم بزرگ، کشیم کوچک، باکلان، اردک سیاه کاکل می‌شود.
منطقه شکار ممنوع چشمه ناز ونک: کوه دالان ونک در ۳۰ کیلومتری غرب سمیرم قرار دارد که در دامنه‌های شمالی آن شهر ونک و چشمه‌ای زیبا به نام چشمه ناز واقع شده‌اند. این منطقه تقریباً کوهستانی بوده و بخشی از رشته کوه‌های زاگرس میباشد. این منطقه از مناطق سردسیر و پرآب استان اصفهان محسوب می‌شود و آب و هوای آن متنوع و معتدل است.
این منطقه پوشیده از گیاهان وحشی اعم از بوته و درخت میباشد و تاکنون بیش از ۱۰۰۰ گونه گیاهی در این منطقه یافت شده است. از گونه‌های گیاهی این منطقه می‌توان به انجیر، بادام، بلوط، بید، پسته، بنه، تاک، تبریزی، توت، چنار، زردآلو، سیب، سپیدار، صنوبر، کیکم، گردو، گون، گزانگبین، گیلاس، هلو و ارژن اشاره نمود.
منطقه شکار ممنوع کوه بزرگی: منطقه شکار ممنوع کوه بزرگی در ۸۵ کیلومتری شمال نائین و ۳۰ کیلومتری شمال غرب انارک واقع شده است. این منطقه از بهترین زیستگاه‌های کشور در زمینه نگهداری و زادآوری گونه‌های شاخص همچون هوبره، زاغ بور، جبیر، شاه روباه و گربه‌سانانی چون گربه وحشی، گربه شنی و کاراکال میباشد.
منطقه شکار ممنوع کَلاته: منطقه شکار ممنوع کلاته با مساحت ۱۳۶۸ هکتار، باارزشترین زیستگاه در قلب کویر در شهرستان خور و بیابانک میباشد. این منطقه از دشت‌ها و رشته کوه‌های به هم پیوسته تشکیل شده و به دلیل برخورداری از گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری، یکی از مناطق ویژه در استان اصفهان شناخته شده است. پوشش گیاهی شاخص این منطقه درمنه، گز و تاق است و در دشت‌ها تاق‌زارهای انبوه و خودرو و در نواحی مرتفع‌تر نیز گونه‌هایی همچون بادام کوهی، پسته وحشی، بنه، قیچ، شور و آنغوزه را می‌توان مشاهده نمود. در ماسه‌زارهای شمال این منطقه پوشش گیاهی تاق و اسکنبیل و سایر گیاهان ماسه‌پسند قابل مشاهده است.
از گونه‌های به ثبت رسیده این منطقه زاغ بور، باقرقره، سبز قبا، هوبره، گربه وحشی، گربه شنی، کاراکال، کل و بز، قوچ و میش و جبیر می‌باشند. در این منطقه شواهدی از وجود یوزپلنگ آسیایی دیده شده است.
منطقه شکار ممنوع ستبله: این منطقه با وسعت ۲۲ هزار هکتار، در ۱۶۰ کیلومتری غرب اصفهان و در شهر افوس از توابع شهرستان فریدن واقع شده است. این منطقه که زیستگاه گونه‌های متنوع جانوری و گیاهی است، در گذشته به عنوان شکارگاه ییلاقی ظل السلطان؛ پسر ناصرالدین شاه و حاکم اصفهان، مورد استفاده بود. این منطقه از سال ۱۳۹۰ خورشیدی به منظور حفظ گونه‌های جانوری خاص و حمایت از این منطقه، تحت مدیریت و حفاظت سازمان محیط زیست قرار گرفته است. عمده‌ترین گونه‌های حیات وحش این منطقه بز وحشی، خرس قهوه‌ای، گرگ، روباه، شغال، گراز، کبک، عقاب، شاهین، دلیجه، کفتار و راسو است.
منطقه شکار ممنوع خارو: در شمال شهرستان اردستان و در نزدیکی پارک ملی کویر، مهم‌ترین و بکرترین زیستگاه‌ها واقع شده‌اند که منطقه شکار ممنوع خارو با مساحت ۱۰۰ هزار هکتار در رأس آن‌ها قرار دارد. این منطقه از سال ۱۳۶۳ خورشیدی به آخرین آخرین زیستگاه گورخر در استان اصفهان بوده است. این منطقه مأمن گونه‌های جانوری دیگری همچون جبیر، قوچ و میش و کل و بز نیز به شمار می‌رود. با توجه به این که بین مرزهای شمالی منطقه شکار ممنوع خارو و مرزهای جنوبی پارک ملی کویر هیچ جاده، روستا یا مانعی وجود ندارد، منطقه شکار ممنوع خارو در حال حاضر تنها منطقه‌ای است که می‌تواند پذیرای مهاجرت و جابجایی یوزپلنگ از پارک ملی کویر باشد.
انتهای پیام/
منبع : scipost
عالی بود برای تحقیق دری کارو فناوری
خبر
ممنون
خیلی ممنون
اگر در فصل پاییز و زمستان و بهار بذر و نهال این گونه های بومی در اختیار مردم قرار بگیره تا در مناطق مشخصی بکارن هم کشور سرسبز تری خواهیم داشت و هم امکان بهره برداری اقتصادی هم وجود داره.