در اسلام پول نباید کار بکند+ پول رایج جهانی و احیای پول اسلام

متأسفانه امروزه با رشد و گسترش نهاد‌های مالی برگرفته از الگوی معیشتی اکانومی[۱] نظیر بانک، بورس، بیمه و… شاهد کاهش فعالیت‌های تولیدی و افزایش روزافزون واسطه‌گری در جامعه هستیم. این قضیه تنها به کشور ما نیز محدود نمی‌شود بلکه کلیه کشورهایی که برای اداره خود از این‌گونه نهاد‌ها بهره می‌برند امروزه به این درد دچار شده‌اند. البته انتظار می‌رفت که پس از پیروزی انقلاب و تشکیل یک حکومت دینی، به سرعت این نهاد‌ها تغییر کرده و اصلاح گردند و جامعه بر اساس نهاد‌های مالی اسلامی اداره گردد کما اینکه امام خمینی در ۲۳ فروردین سال ۱۳۵۸ و در آستانه شکل‌گیری حکومتی اسلامی در ایران در دیدار با جمعی از کارمندان بانک‌های قم و کاشان به ضرورت تحول در کلیه مؤسسات دولتی و خصوصاً اصلاح سیستم بانکی کشور و حذف ربا از معاملات آن‌ها اشاره کرد و فرمود:

«تنها قضیۀ بانک نیست که در ایران به یک شکل طاغوتی درآمده است؛ تمام چیزهایی که، بنیادهایی که در کشور است همه این‌طور است. فرهنگ، دادگستری و سایر مؤسسات دولتی در زمان طاغوت به طوری بود که هیچ شباهتی نه به اسلام داشت و نه هیچ فایده‏ای برای کشور. باید تحول حاصل بشود. اگر همۀ بنیادها تحول پیدا نکند، از شکل طاغوتی به شکل توحیدی و اسلامی بیرون نیاید، ما باز به همان مسائل و به همان مشکلات مبتلا خواهیم بود؛ و شاید خدای نخواسته بدتر هم بشود. باید همۀ قشرهای مملکت درصدد اصلاح باشند، تحول باشند.»

حکیم بزرگوار آیت‌الله حائری شیرازی در این کتاب به مقایسه‌ی این خواسته‌ی امام خمینی(ره) و خواسته‌ی حضرت موسی (ع) از قومش می‌پردازد:

«وضع امام در فرمان اول اقتصادی چقدر به حضرت موسی (ع) شبیه است! آنجا موسی (ع) به قومش فرمود:

«اى قوم بنی‌اسرائیل به این سرزمین مقدس که خدا برایتان مقدر کرده درآیید و از دین خود برنگردید که اگر برگردید به خسران افتاده ‏اید (۲۱). بنی‌اسرائیل گفتند: اى موسى در آنجا مردمى نیرومند و داراى سطوت هست، و ما هرگز بدان جا در نیاییم مگر بعدازآنکه آن مردم از آنجا خارج شوند، اگر خارج شدند البته ما داخل خواهیم شد (۲۲).

دو نفر از میان جمعیتى که ترس خدا در دل داشتند و خدا به آن دو موهبتى کرده، روى به مردم کرده و گفتند: از مرز این سرزمین داخل شوید، و مطمئن باشید که همین‌که از مرز گذشتید شما غالب خواهید شد، و اگر به‌راستی ایمان دارید توکل و تکیه به خدا کنید (۲۳). مجدداً گفتند اى موسى تا آن مردم در آن سرزمین هستند ابداً ما داخل آن سرزمین نخواهیم شد، و اگر چاره ‏اى جز گرفتن آن سرزمین نیست تو خودت با پروردگارت بروید و با آنان جنگ بکنید ما همین‌جا نشسته ‏ایم (۲۴). موسى عرضه داشت: پروردگارا من اختیار جز خودم و برادرم را ندارم و نمى‏ توانم این قوم را به اطاعت فرمان تو مجبور سازم پس بین من و بین این مردم عصیانگر جدایى بینداز (۲۵). خداى تعالى فرمود: به جرم این نافرمانی‌شان دست یافتن به آن سرزمین تا چهل سال بر آنان تحریم شد درنتیجه چهل سال در بیابان سرگردان باشند و تو براى این قوم عصیانگر هیچ اندوه مخور (۲۶).»[۲]

اینجا هم امام به ما وعده‌ی بهشت موعود می‌داد؛ وعده‌ی جامعه‌ای که در آن قرض‌الحسنه حقیقی، هر انسان مدیر بالقوه را بالفعل می‌کند و ریشه‌ی فقر کنده می‌شود. امام (ره) می‌گفت: ای مردم در اسلام پول کار نمی‌کند؛ اسلام دین مهربانی و یاری است و کارکردن پول بهره‌کشی است.

امّا به ایشان گفتند همه‌ی ما مشغول سودخواری هستیم و در این مجموعه کلیه راه‌ها بسته شده و ما زورمان به عالم نمی‌رسد. پس ای امام خودت و پروردگارت بروید و با مؤسسات و غول‌های اقتصادی جهانی بجنگید و ما اینجا راحت نشسته‌ایم! اینجا امام (ره) جز به خدا به چه کسی پناه ببرد؟ پس با  زبان حال گفت: «خدایا هیچ کسی در مسئله‌ی کار نکردن پول کمک من نمی‌کند!»

مردم سهم خود را در جنگ و در جریان سلمان رشدی خوب ادا کردند امّا در مسئله‌ی بانکداری مردم کاری از دستشان برنمی‌آمد! امام راحل (ره) وقتی دید مسئولین و بانک و اساتید و سرمایه‌دارانی که بانک با پول آن‌ها می‌چرخد، او را همراهی نمی‌کنند گفت: «خدایا خودم هستم و فقرا و ازجان‌گذشته‌ها!» خدا هم از آنچه به موسی (ع) وعده فرموده بود، اینجا نیز عملی شد. ﴿قالَ فَإِنَّها مُحَرَّمَهٌ عَلَیْهِمْ أَرْبَعینَ‏ سَنَه…﴾[۳] یعنی حال که چنین شد و به‌جای کار نکردن پول به کارکردن پول افتادید، مهر و موم‌ها روی قرض‌الحسنه و معامله‌ی بدون بهره را نخواهید دید و همین‌طور هم شد؛ یعنی نظام اسلامی به قانون کارکردن پول افتاد و آن را تحت عنوان بانکداری بدون ربا نظام‌مند کرد! ما در مسئله‌ی بانکداری و پذیرفتن کارکردن پول از امام جدا شدیم و تا حسابمان را در اقتصاد از غرب جدا نکنیم از ربا خلاص نمی‌شویم.»[۴]

امّا چگونه می‌توان طبق فرموده‌ی حضرت امام(ره) که خواستار توحیدی شدن کلیه نهاد‌ها و مؤسسات بودند، عمل کرد؟ چرا که اگر به فرمان ولی خود عمل نکنیم و از تاریخ درس نگیریم، محکوم به تکرار آن خواهیم بود!

آیت‌الله حائری شیرازی در ادامه ریشه‌ی کارکردن پول را به علوم انسانی غربی نسبت می‌دهند:

«علوم انسانی غرب جز بر کار کردن پول چیز دیگری را قبول ندارد؛ باید آن را مطالعه کرد و نقاط تاریک آن را نورافکن انداخت و از این مسیر، یک اقتصاد برتر، جامعه‌شناسی برتر و… روی همه‌ی حرف‌ها به عالم عرضه نمود. مقام معظم رهبری (حفظه الله) نیز بعدها پرده از این درد امام(ره) برداشتند و فرمودند: «علوم انسانی باید از قرآن گرفته شود.» و در جای دیگر فرمودند: «علوم انسانی را یاد بگیریم تا بتوانیم شکل بومی آن را خودمان تولید کنیم و در آن مقلّد نباشیم و آن را به دنیا صادر کنیم.»[۵]»

[۱]. Economy

[۲] . سوره‌ی مائده آیات ۲۱ تا ۲۶

[۳] . سوره‌ی مائده آیه ۲۶

[۴] . کتاب «در اسلام پول نباید کار کند»، آیت‌الله محی الدین حائری شیرازی، صفحه ۳۶

[۵] . کتاب «در اسلام پول نباید کار کند»، آیت‌الله محی الدین حائری شیرازی، صفحه ۱۶